10-14.07 | Książnica Cieszyńska, ul. Mennicza 46

Wystawa pochodzi z prywatnych zbiorów kuratorki - Małgorzaty Sady - przyjaciółki Themersonów i została udostępniona dzięki jej uprzejmości.

Wystawa jest prezentacją twórczości Franciszki (1907-1988) i Stefana (1910-1988) Themersonów, wpisującej się istotnie w awangardową sztukę europejską XX wieku. Pionierska praca w dziedzinie kina eksperymentalnego, fotografii, literatury, filozofii, działalności wydawniczej i popularyzatorskiej, teatru, opery, malarstwa, grafiki, typografii stanowi od lat źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń artystów, otwiera nowe perspektywy i dostarcza narzędzi, pozwalających na dalsze poszukiwania.

Themersonowie byli translatorami światów, patrzyli na nie z różnych punktów widzenia. Fotogram był odmiennym spojrzeniem na fotografię. Fotogram wprawiony w ruch stawał się filmem.

Film przekładał dźwięki i słowa na obrazy. Avaton - wymyślony przez Stefana instrument - zamieniał dźwięki na obrazy i obrazy na dźwięki. Poezja semantyczna to przekład przywracający znaczenie słowom. W książkach Themersonów słowa przekładane są na obrazy, a obrazy na słowa. Książka przybiera formę spektaklu teatralnego, w którym ilustracje stają się kostiumami i scenografią. Partytura muzyczna opery jest nierozłączna z jej stroną wizualną. Themersonowie powracają do tych samych idei, ale we wciąż innej formie. Zestawiają ze sobą pozornie nieprzystające do siebie światy – znaczenie tworzy się poza odniesieniami i kwestionuje zastane konwencje myślowe. Powstaje zamęt w systemie klasyfikacji, na którym opiera się ład i porządek. Występowali przeciw przyklejaniu etykietek i kategoryzacjom. Świat jest bardziej skomplikowany niż nasze prawdy o nim. Istota rzeczy nie tkwi w nich, ale w naszych oczach.

Franciszka Themerson ( 1907, Warszawa- 1988, Londyn) malarka, graficzka, typografka, scenografka, ilustratorka książek, twórczyni filmów awangardowych, współzałożycielka SAF-u (Spółdzielni Autorów Filmowych, 1935), redaktorka artystyczna pisma „f.a.” (film Artystyczny, 1937) współzałożycielka i redaktorka artystyczna oficyny wydawniczej Gaberbocchus Press (1948–1979), współzałożycielka Common Room – miejsca spotkań intelektualistów, artystów i naukowców (1957–1959), wykładała grafikę stosowaną i scenografię w Wimbledon School of Art i Bath Academy of Art), inicjatorka pism artystycznych wydawanych przez studentów.

Stefan Themerson (1910, Płock – 1988, Londyn) - pisarz, eseista, poeta, filozof, twórca filmów awangardowych, fotograf, twórca kolaży, rysunków, projektów graficznych, typograf, dramaturg, kompozytor,współzałożyciel SAF-u, redactor naczelny „f.a.” , współzałożyciel i dyrektor Gaberbocchus Press, współzałożyciel Common Room-u. 

Małgorzata Sady

Absolwentka filologii angielskiej. Od końca lat 70. współpracuje z centrami sztuki, festiwalami filmowymi i teatralnymi w kraju i zagranicą jako tłumacz, kurator, uczestnik i twórca projektów artystycznych (Kanada, Irlandia, Portugalia, Ukraina, Szwecja, Litwa, Wielka Brytania, Rosja, Czechy, Francja, Włochy, Niemcy Szwajcaria, Białoruś)

Od lat 90. propaguje twórczość Franciszki i Stefana Themersonów we współpracy z Archiwum Themersonów w Londynie (publikacje, wystawy, wykłady).

Od 2002 prowadzi niezależną oficynę wydawniczą Gaberbocchus Press. Jest związana z festiwalem „Animator” w Poznaniu.

Jest autorką książki „Inventorium śladów. Jan Potocki na Zamku w Łańcucie” w opracowaniu graficznym Braci Quay (2010).

Film i inne:

W 2007 była zaangażowana w realizację filmu "Treser żuków" (kreatywny dokument o Starewiczu; kooprodukcja litewsko-polsko-niemiecko-rosyjska)

Od 2007 wykłady i prezentacje polskiej animacji eksperymentalnej (Szwajcaria, Wielka Brytania, Rosja, Ukraina)k

2008-2009 - pracowała z Braćmi Quay przy filmie  “Inventorium śladów” (asystent reżysera, improwizacje muzyczne – fortepian, szpinet, tłumaczenia),  a w 2010 przy filmie “Maska” (adaptacja tekstu, tłumaczenie)

2008  i 2009 - koordynator programowy Międzynarodowego Festiwalu Filmów Animowanych ANIMATOR w Poznaniu.

Od 2008 - kurator programu filmowego Międzynarodowego Festiwalu Teatru Lalkowego i Filmu Animowanego dla Dorosłych "Lalka też człowiek" w Warszawie

Od 2008 kurator  festiwalu "Laterna Magica" w Łańcucie.

Od 2008 współpracuje ze szwedzkim producentem  Kino Koszyk

2008-2010 pracowała nad realizacją filmu Wiktorii Szymanskiej "Themerson & Themerson" (kooprodukcja brytyjsko-francusko-polska )

Od stycznia 2010 realizuje program filmowy w Starej Prochownii w Warszawie (kurator)

2010 – premiera filmu „Alfred Schreyer z Drohobycza” (scenariusz i współpraca reżyserska)

2011 – prezentacja polskiej animacji w ramach polskiej prezydencji (Mińsk)

2012 - prezentacja polskiej animacji w Irlandii i na Białorusi

2012 – kurator II Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Efemerycznej w Sokołowsku (Fundacja InSitu), także w 2013

W 2011 stworzyła przestrzeń dźwiękową do wystawy Koji Kamoji’ego „ Mnich” (Appendix2).

2012 – wspólna realizacja z Kojim Kamojim „ Powietrze wystarczy” w Podkowie Leśnej; wystawa „Powietrze i” Galeria Entropia (Wrocław)

2013 – Stypendystka Min Kultury i DN

2013 – ekspert PISFu (animacja)

2013 – udział w projekcie Davida Thomasa Bring Me the Head of Pere Ubu.

2013 – udział w wielu wydarzeniach ROKU Themersonów (m.in. kurator wystawy w Jerozolimie)

Jest autorką licznych przekładów z zakresu sztuki współczesnej, historii, filozofii, literatury (m.in. L.Wittgenstein, B.Russel, S.Themerson, J.Czechowicz, J.Kłoczowski, J.Newling), a także autorką esejów dotyczących sztuki, filmu i literatury publikowanych w kraju i zagranicą. Jej własne projekty artystyczne są połączeniem poezji (słowa), teatru, filmu i choreografii.